Uit het boek: De Vrolijke Wetenschap van Friedrich Nietzsche
1. §125: De dolle mens
In de eerste reeks van 14 video's lezen we het verhaal van een dolle mens die op klaarlichte dag met een lantaarn op het marktplein verschijnt, op zoek naar God. Dit aforisme wordt tot een van de bekendste teksten van Nietzsche gerekend. Verderop vindt u een tweede aforisme, met als titel "Nieuwe gevechten". Dit aforisme is onlosmakelijk verbonden met de tekst van de dolle mens.
§125 uit 'De Vrolijke Wetenschap' van Friedrich Nietzsche
De tekst
Hebt gij niet gehoord van de dolle mens, die op klaarlichte morgen een lantaarn opstak, op de markt ging lopen en onophoudelijk riep: 'ik zoek God! Ik zoek God!' - Omdat er daar juist veel van die lieden bijeenstonden die niet aan God geloofden, verwekte hij een groot gelach. 'Is hij soms verloren gegaan?' vroeg de een. 'Is hij verdwaald als een kind?' vroeg de ander. 'Of heeft hij zich verstopt? Is hij bang voor ons? Is hij scheep gegaan? Naar het buitenland vertrokken?' - Zo riepen en lachten zij door elkaar. De dolle mens sprong midden tussen hen in en doorboorde hen met zijn blikken. 'Waar God heen is?' riep hij uit. 'Dat zal ik jullie zeggen! Wij hebben hem gedood - jullie en ik! Wij allen zijn zijn moordenaars! Maar hoe hebben wij dit gedaan? Hoe hebben wij de zee kunnen leegdrinken? Wie gaf ons de spons om de horizon uit te vegen? Wat hebben wij gedaan, toen wij deze aarde van haar zon loskoppelden? In welke richting beweegt zij zich nu? In welke richting bewegen wij ons? Weg van alle horizonnen? Vallen wij niet aan één stuk door? En wel achterwaarts, zijwaarts, voorwaarts, naar alle kanten? Is er nog wel een boven en beneden? Dolen wij niet als door een oneindig niets? Ademt ons niet de ledige ruimte in het gezicht? Is het niet kouder geworden? Is niet voortdurend nacht en steeds meer nacht in aantocht? Moeten er 's morgens geen lantaarns worden aangestoken? Horen wij nog niets van het gedruis der doodgravers die God begraven hebben? Ruiken wij nog niets van de goddelijke ontbinding? - ook goden raken in ontbinding! God is dood! God blijft dood! En wij hebben hem gedood! Hoe zullen wij ons troosten, wij moordenaars? Het heiligste en machtigste dat de wereld tot dusver bezeten heeft, is onder onze messen verbloed - wie wist dit bloed van ons af? Met welk water kunnen wij ons reinigen? Welke zoenoffers, welke heilige spelen zullen wij moeten bedenken? Is niet de grootte van deze daad te groot voor ons? Moeten wij niet zelf goden worden om haar waardig te schijnen? Nooit was er een grotere daad - en wie er ook na ons geboren wordt, om wille van deze daad behoort hij tot een hogere geschiedenis dan alle geschiedenis tot dusver geweest is!'- Hier zweeg de dolle mens en keek opnieuw zijn toehoorders aan. Ook zij zwegen en keken bevreemd terug. Eindelijk wierp hij zijn lantaarn op de grond, zodat die in stukken sprong en uitdoofde. 'Ik kom te vroeg,' zei hij toen, 'het is mijn tijd nog niet. Dit ongelooflijke gebeuren is nog onderweg. Het maakt een omweg - het is nog niet tot de oren der mensen doorgedrongen. Bliksem en donder hebben tijd nodig, het licht der gesternte heeft tijd nodig, daden hebben tijd nodig, ook nadat ze gedaan zijn, om gezien en gehoord te worden! Deze daad is nog steeds verder van hen af dan de verste gesteenten - en toch hebben ze haar zelf verricht !' - Men vertelt verder, dat de dolle mens diezelfde dag nog verscheidene kerken binnengedrongen is en daar zijn requiem aeternam deo aangeheven heeft. Naar buiten gebracht en ter verantwoording geroepen zou hij telkens alleen maar het volgende geantwoord hebben: 'Wat zijn deze kerken eigenlijk nog, als ze niet de graven en gedenktekenen Gods zijn?'
Vertaling : P. Hawinkels (Amsterdam , 1976)
Video 1
Introductie. Waarom de dood van God in de VROLIJKE wetenschap?
Video 1
Video 2
Waarom voert Nietzsche een dolle mens op?
Video 2
Video 3
De dolle mens en Diogenes van Sinope
Video 3
Video 4
Hebben JULLIE niet gehoord van die dolle mens? Waarom spreekt Nietzsche elke lezer en toehoorder aan?
Video 4
Video 5
De dolle mens spreekt de mensen aan die niet in God geloven.
Video 5
Video 6
De omstaanders lachen en vuren een reeks vragen af...lachen...zijn als een kind...bang zijn...naar het buitenland gaan...
Video 6
Video 7
Is God scheep gegaan? Nietzsche ensceneert zijn filosofie.
Video 7
Video 8
De dolle mens antwoordt. God is dood. Wij zijn de moordenaars, Secularisatie.
Video 8
Ik verwijs in deze video naar een scène uit Star Wars. Door op het linkje te klikken kan u de scène zien. Vanaf 3 minuten zie je het moment waarnaar ik verwijs.
Star Wars
Video 9
Moordenaar of vrijheidsstrijder? Bij Nietzsche verwijst God niet alleen naar de Bijbelse God. God staat voor alle aspecten in het leven die verabsoluteerd worden. Die verabsoluteerde zaken kunnen als een juk op de schouders van mens en cultuur drukken. Alle leven wordt onmogelijk. Door God te vermoorden wordt leven weer mogelijk.
Video 9
Video 10
Ook het atheïsme kan een te bestrijden goddelijke status krijgen. De mens kan zichzelf overwinnen door op dat eigenste moment Übermensch te worden. Dit vanuit de kracht van de liefde tot het leven. Terugval is steeds mogelijk.
Video 10
Video 11
De sfeer slaat om. De dolle mens jaagt de omstaanders angst aan.
Ik verwijs in deze video naar een scène uit de film "The Exorcist'. Door op het linkje te klikken kan je deze scène bekijken.
De aankomst van Father Merrin
Video 11
Video 12
Hoe ziet de toekomst er uit na de dood van God? De tekst thematiseert een culturele evolutie, maar ook een evolutie die zich in het leven van een individu kan voltrekken. Waarom zegt de dolle mens dat God dood blijft?
Video 12
Video 13
Met de religie verdwijnen ook de rituelen die aan deze religie vastkleven. Ook daar zal de cultuur een antwoord moeten op bieden. Het overwinnen van verabsoluteerde aspecten, eist een kracht die goddelijk kan genoemd worden.
Video 13
Video 14
De boodschap van de dolle mens wordt niet begrepen. De cultuur is nog niet klaar om de volle toedracht van de feiten te kunnen vatten. Op welke manier gaan we om met de overblijfselen van de oude religie, nu God dood is.
Video 14
2. §8: "Nieuwe gevechten"
De tekst:
Toen Boeddha dood was, vertoonde men nog eeuwenlang zijn schaduw in de grot, - een enorme huiveringwekkende schaduw. God is dood: maar zoals de menselijke aard nu eenmaal is, zullen er misschien nog millennia lang grotten bestaan waarin men zijn schaduw vertoont. - En wij - wij moeten ook nog zijn schaduw overwinnen (Nietzsche, 2011:119).
Video 1
Waarom Nietzsche het over boeddha heeft. De grot en de filosofie van Plato. Plato en het christendom
Video 1
Video 2
De relatie tussen boeddha en Jezus. Waarom de schaduw in de grot huiveringwekkend is. Het is aan ons om de schaduw van God te overwinnen.
Video 2
Video 3
Vlak voor de tekst over de nieuwe gevechten, schrijft Nietzsche een aforisme (= korte tekst) waarin hij stelt dat mensen van zichzelf een esthetisch fenomeen kunnen maken. Ik leg uit waarom dit belangrijk is en waarom deze tekst aansluit bij de tekst over de nieuwe gevechten.
Video 3
Bronnen:
Die fröhliche Wissenschaft (FW
-1882-1887), in vertaling: De vrolijke
wetenschap, vertaald door Pé Hawinkels, herzien, geannoteerd en van een
nawoord voorzien door Hans Driessens, Amsterdam – Antwerpen: De Arbeiderspers,
coll. Nietzsche-bibliotheek, zesde druk (eerste druk 1999), 2011, 283p.
