Paulus en de vrouwen...

De tekst van Paulus, waar de commotie mee begon: 
Efeziërs 5,21-32

Paulus aan de Efeziërs: vrouwonvriendelijk of moreel progressief?

De commotie over een fragment uit de brief van Paulus aan de Efeziërs, gelezen tijdens de zondagsmis, is totaal. Voor de ene het bewijs dat religieuze erediensten niet thuishoren in het programma-aanbod van de openbare omroep, voor een ander een signaal dat er iets scheelt aan de communicatie inzake oude teksten, en ga zo maar door. Wat mij opvalt in de toch wel aanzienlijke hoeveelheid commentaren in de gesproken en de geschreven pers, is dat niemand het heeft over de inhoud van de bewuste brief. Laat ik in wat volgt een poging ondernemen om duidelijkheid te creëren.

 Vooreest moet u weten dat in de Bijbel vrouwen hun rechten verwerven via de man. Door te huwen, niet uitsluitend uit romantische overwegingen, verkrijgt de vrouw haar burgerrechten. Dit is de reden waarom Bijbelse auteurs zich uitspreken tegen echtscheiding: door te scheiden riskeert de vrouw een deel van haar verworven rechten, gekregen vanuit het huwelijk, te verliezen. Dit heeft niets te maken met een  hedendaagse visie op het huwelijk, het was nu eenmaal zo, ten tijde van Paulus, die leefde in de eerste eeuw na Christus, in een wereld, amper te vergelijken met de onze.

           

 Paulus voert in zijn brief aan de Efeziërs een vurig pleidooi voor aanhoudende bekering. Hij prijst de Efeziërs voor hun inspanningen, en wijst op het grote geluk dat hen te wachten staat. Alles heeft te maken met het verbond tussen Christus en zijn kerk. Ik moet u waarschuwen om de historische Jezus zomaar niet gelijk te stellen aan de Christus die door Paulus wordt opgevoerd. Christus is de aardse Jezus, verheven in een positie die hem in staat stelt heil te brengen aan diegenen die in hem geloven. Laatstgenoemde groep van gelovigen noemt Paulus de kerk, in de eerste eeuw niet vergelijkbaar met wat we vandaag onder de Kerk verstaan.

 Nu voert Paulus een analogie in. De kerk van gelovigen dient onderdanig te zijn aan Christus zoals een vrouw onderdanig dient te zijn aan haar man. Deze onderdanigheid van de kerk aan Christus, gaat echter gepaard met een onvoorwaardelijke liefde van Christus voor de kerk. Het gaat dus in twee richtingen. Analoog moet de onderdanigheid van de vrouw aan haar man onlosmakelijk verbonden zijn met de liefde van de man tot zijn vrouw. Probeer u voor te stellen wat onderdanigheid in combinatie met liefde zou kunnen zijn. In de tijd van Paulus betekende dit een vorm van morele progressie. Door te huwen verkrijgt de vrouw niet alleen rechten, maar kan zij ook rekenen op onvoorwaardelijke liefde van haar man. Deze liefde is hij aan haar verschuldigd omdat ook Christus liefde aan de kerk geeft in overvloed, denk aan de analogie.

 Religie dient echter een dynamische activiteit te zijn, wil ze kunnen antwoorden op de uitdagingen van de tijd. Oude geschriften vormen slechts één aspect van het corpus. Ze bevatten geen onbetwijfelbare en statische waarheden waar niet aan geraakt mag worden. Veeleer dagen ze uit tot reflectie. Volgens het jodendom is het vasthouden aan de geschreven tekst, zonder mondelinge commentaar en discussie een vorm van zonde, juist omdat dit geen verdere morele progressie mogelijk maakt. De Kerk, anno 2018, dient nu verder te schrijven waar Paulus is gestopt. Christus hoeft niet dwingend mannelijk te worden opgevat, noch de kerk vrouwelijk. De onderdanigheid van de vrouw aan de man, kan evenzeer vervangen worden door onderdanigheid van de man aan de vrouw. Evengoed kan de vergelijking gestoeld zijn op de relatie tussen mensen van eenzelfde geslacht. Onderdanigheid kan zeker ook de connotatie van ondersteuning krijgen waarbij bijvoorbeeld de ene partner zichzelf tussen haakjes plaatst om de ander ten volle te kunnen ondersteunen. Dit alles is slechts mogelijk vanuit een onvoorwaardelijke liefde die soms zelfs ogenschijnlijk menselijke capaciteiten kan overstijgen. Slechts dan en dan alleen kan een relatie de mooie maar ook de stormachtige momenten van het leven, ten volle beleven.

Foto: Lise Verbeeck